TCCS - Nhiều năm nay, nói về hiện tượng tiêu cực trong công tác đề bạt, bổ nhiệm, tuyển chọn cán bộ của ta trong xã hội đã
lưu truyền câu vè: “Thứ nhất quan hệ/ Thứ nhì tiền tệ/ Thứ ba hậu
duệ/ Thứ tư trí tuệ”. Thật ra, câu vè này còn có tới mấy dị bản. Thí dụ:
Dị bản 1, “Thứ nhất tiền tệ/ Thứ nhì hậu duệ/ Thứ ba đồ đệ/ Thứ tư trí
tuệ”. Dị bản 2, “Thứ nhất hậu duệ/ Thứ nhì quan hệ/ Thứ ba tiền tệ/ Thứ
tư trí tuệ”. Điều đáng chú ý là ở tất cả các dị bản đó, trí tuệ đều bị
xếp ở cuối bảng tổng sắp.
Với
các dị bản nêu trên, theo tôi, dị bản 2 xem ra là phù hợp nhất với
những hiện tượng có trong thực tế của nước ta hiện nay. Bởi vì, dù có
quan hệ rộng rãi hay có nhiều tiền bạc đến mấy thì những cán bộ trẻ chưa
đầy 30 tuổi, rất thiếu vốn kiến thức chuyên ngành và thiếu cả kinh
nghiệm lãnh đạo, quản lý, không thể bỗng chốc nhảy phóc lên tới chức vụ
trưởng, cục trưởng, thứ trưởng, bí thư, chủ tịch cấp huyện, cấp tỉnh hay
tổng giám đốc một tổng công ty cực lớn có tới mấy nghìn cán bộ, công
nhân viên nếu không phải là “con, cháu các cụ”. Vì thế, người ta đưa hậu
duệ lên đầu bảng tổng sắp là rất có lý. Hậu duệ ở đây, dân gian thường
gọi là lớp người thuộc “4c”: “con, cháu các cụ”.
Người Nhật có câu: “Quan hệ tốt coi như
đã hoàn thành tới 70% công việc”. Vì thế, quan hệ được xếp ở vị trí thứ
hai. Khái niệm quan hệ mà người Nhật nói chủ yếu là quan hệ giao tiếp,
ứng xử; nhưng ở Việt Nam chủ yếu lại là quan hệ bà con, họ hàng hay bạn
bè thân thiết, thậm chí là quan hệ theo nhóm lợi ích.
Dù giao tiếp, ứng xử giỏi đến mấy; dù có
là quan hệ bà con, họ hàng hay bạn bè thân thiết với những cán bộ “cốp”
mà thiếu tiền thì nhiều khi cũng không được việc. Vì thế, trong bảng
tổng sắp, tiền tệ được xếp ở vị trí thứ ba.
Còn trí tuệ? Xin mời xuống cuối bảng.
Tôi biết, có không ít sinh viên học rất giỏi ở các trường đại học danh
tiếng tại Mỹ, Anh, Pháp, Nhật Bản, Ô-xtrây-li-a,... nhưng không phải là
“con, cháu các cụ”; tiền không nhiều; quan hệ lại không rộng rãi, không
khôn khéo, hoặc không được những người thân, quen có địa vị cao trong xã
hội giới thiệu thì vẫn cứ lang thang, thất nghiệp. Tài năng và trí tuệ
của các em chẳng có nghĩa lý gì.
Từ một số hiện tượng nêu trên, tôi xin
nêu ra ba trường hợp với mong muốn cùng độc giả trao đổi. Một là, nếu
“con, cháu các cụ” thật sự có năng lực và phẩm chất tốt thì cho dù họ
còn rất trẻ cũng xứng đáng được giao những chức vụ quan trọng, và chúng
ta phải mừng vì đó cũng là hiện tượng “hổ phụ sinh hổ tử”. Hai là, nếu
“các cụ” đặt con, cháu mình vào những chiếc ghế đầy quyền lực, nhưng
thấy họ không đủ năng lực và phẩm chất để đảm đương công việc, “các cụ”
lại tỉnh táo động viên, khuyên bảo họ từ chức để người khác làm thay.
Trường hợp này đương nhiên không thể khen, song cũng không đáng trách.
Ba là, “các cụ” bế con, cháu mình lên đặt vào những chiếc ghế đầy quyền
lực, nhưng khi thấy con, cháu không đủ năng lực và phẩm chất đảm đương
công việc mà “các cụ” vẫn “cố đấm ăn xôi”, quyết dùng ảnh hưởng của mình
để giữ ghế cho họ. Trường hợp này chẳng những đáng phê phán mà còn phải
có hình thức kỷ luật thích hợp; bởi vì, như vậy rõ ràng là “các cụ” đã
vi phạm nghiêm trọng Quy định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng “Về
những điều đảng viên không được làm”.
Các cụ ta từ xưa đã tổng kết: “cố đấm ăn xôi, xôi lại hẩm”. Thâm thúy quá!
Tiến Hải
Nguồn Tạp chí Cộng sản
Nguồn Tạp chí Cộng sản
