VĂN HÓA TÂM LINH HAY LÀ … TIỀN!
Những năm gần đây, người ta đã lợi dụng
nhu cầu tâm linh của người dân vào mục đích kinh doanh. Điều này báo chí
nói nhiều rồi. Tôi chỉ xin góp mấy điểm.
1- Việc xây dựng cáp treo ở Yên Tử, ở
Chùa Hương, chùa Hương tích Hà Tĩnh… có phải vì nhu cầu tâm linh của
người dân, hay lợi dụng nhu cầu đó nhằm mục đích kiếm tiền? Đưa công
nghệ tiên tiến, hiện đại vào đất Phật để kinh doanh, đã phá vỡ không
gian văn hóa đặc sắc cha ông dày công tạo dựng, làm mất cảnh quan, sự u
tịch, tĩnh lặng, tôn nghiêm của chốn linh thiêng. Nhưng tệ hại hơn, nó
làm biến dạng, làm sai lạc tâm thức văn hóa tâm linh. Muốn đến với Phật,
Phật pháp răn rằng, người có tâm hướng Phật phải lặn lội tìm đường,
phải vượt qua nhiều khó khăn vất vả, phải chịu khổ hạnh…. Đó là thử
thách về sự thành tâm kính Phật nơi mỗi người. Và đó cũng là ý thức văn
hóa tâm linh của người Việt. Với 72 phép thần thông biến hoá, Tôn Ngộ
Không chẳng khó khăn gì để cõng Đường Tăng trên lưng và sau tiếng hô
Biến là chớp mắt đến được Tây Trúc. Nhưng Tôn Hành Giả và Đường Tam Tạng
đã không làm thế, và cũng không thể làm thế. Phải mất nhiều ngày tháng
ròng rã tìm đường, phải chịu bao kiếp nạn mới đến được đất Phật . Và có
như vậy mới đạt được chính quả.
Tôi đồ rằng sau cáp treo, để tiện lợi và
không mất thời gian, rất có thể người ta sẽ làm sân bay trực thăng trên
đỉnh Yên Tử. Các vị sùng đạo khỏi cần leo núi, xoẹt một cái, chỉ ba
mươi phút là có thể lên chùa Đồng thắp hương, và xoẹt một cái là về tới
Hà Nội tiếp tục nhâm nhi cà phê.
Miệng khoái trá nhai thịt thú rừng, ngồi
cáp treo, và có thể cưỡi trực thăng nữa để đến với Phật, liệu con người
ngộ ra được điều gì?
Thiết nghĩ, những ai muốn xây dựng cáp
treo để kinh doanh, xin mời các vị đến Vũng Tàu, ra Hạ Long, vào Nha
trang , lên Bà Nà, Đà Lạt và các vị trí du lịch khác. Còn những nơi đã
hằn sâu tâm thức là vùng không gian Văn hóa tâm linh của nhiều thế hệ
người Việt thì tuyệt nhiên không được phép và không được quyền phá vỡ
nó. Nếu cố tình làm như vậy, theo tôi là phản văn hóa.
2- Nghe đồn và nghe nhiều lời ca ngợi,
tôi đã bỏ ra hai ngày để đi chùa Bái Đính (Ninh Bình) mới xây dựng. To
đấy, bề thế đấy, và nhiều kỷ lục đấy, nhưng đến rồi sao thấy lấn cấn
không vui, nhiều điều còn trăn trở, và tôi Ngộ ra rằng hình như người ta
đang lợi dụng Phật, biến văn hóa tâm linh thành văn hóa lợi nhuận.
Từ xa xưa, truyền thống người Việt ta là
không dựng các chùa mang tính phô trương. Chùa Một Cột có từ thời nhà
Lý là một ví dụ. Nhỏ, nhưng độc đáo, là chốn tôn nghiêm, niềm tự hào
của bao thế hệ, một danh thắng của Thủ đô. Tâm lý của các phật tử chân
chính xưa nay bao giờ cũng tìm đến những chùa nghèo để hành hương thắp
hương bái Phật. Cốt ở sự thành tâm chứ không cần phải chọn chùa to,
tượng lớn.
Chúng ta có cần phải ru ngủ mình để tự
hào rằng, chùa có tượng Phật bằng đồng dát vàng lớn nhất châu Á, chùa có
hành lang La Hán dài nhất châu Á… Rất nhiều điều đáng làm hơn thế để mà
tự hào!
Đến
Bái Đính, thấy nhiều tảng đá lớn tạc hình lá bồ đề, trên đó khắc tên
nhiều vị lãnh đạo quốc gia, nhiều vị bộ trưởng và quan chức địa phương…
sao mà xốn mắt thế! Nếu tâm không sáng, đức chẳng nhiều, ít làm những
điều tốt cho dân cho nước thì có khắc tên mình lên lá bồ đề bằng vàng
cũng chẳng thể thành Phật, thành Bồ tát. Làm vậy phải chăng chỉ là biểu
hiện của sự thiếu ý thức văn hóa. Và cũng chỉ là trò xu nịnh kệch cỡm.
Chưa đủ, người ta còn xây rất nhiều hốc để đựng tro của người quá cố với giá cắt cổ nhằm lừa những kẻ ít hiểu biết, nhiều tiền…
Nhìn cảnh xô chen ở chùa Bái Đính mới,
rồi nhìn ngôi chùa Bái Đính cũ nhỏ nhắn thanh tao, tĩnh lặng, tôn nghiêm
do Thiền sư Nguyễn Minh Không góp công tạo dựng trên núi từ thời nhà
Lý, đã được nhà nước công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia
từ năm 1997 giờ bị khuất lấp ở phía sau trở nên trống lạnh, tiêu điều
mà thấy xa xót buồn !
Đi bái Phật mà khi trở về thấy lòng bất an, tâm không tĩnh, vậy có nên không?
LÀM SAI LẠC TIẾNG VIỆT, NÔM NA HÓA TIẾNG VIỆT
Trên nóc một tòa nhà cao tầng ở thành
phố T., người ta gắn lên đấy dòng chữ ngất nghểu, rõ to, gò bằng thép
không rỉ, cách mấy cây số cũng nhìn thấy: PHÂN BÓN HỮU NGHỊ . Từ xưa đến
nay chỉ nghe nói phân dùng để bón lúa, phân bón khoai sắn, và phân bón
các loài cây khác… chưa nghe nói phân bón hữu nghị bao giờ. Chắc bón
loại phân này, tình hữu nghị giữa các dân tộc tăng trưởng nhanh chăng?
Loại phân bón hữu nghị có lẽ ngành ngoại giao đặt hàng?!
Một dạo, thấy rất nhiều băng vải đỏ chăng ngang trên các đương phố Hải Phòng. Trên đó là dòng chữ: THÁNG KHUYẾN MÃI HẢI PHÒNG.
Các cụ già lo lắng nheo mắt nhìn lên các
băng rôn chăng ngợp phố, thấp thỏm bảo nhau: chắc người ta định kêu gọi
người nước ngoài mua rẻ ( khuyến mãi) Hải Phòng chăng. Hải Phòng bị bán
đi, không rõ dân sống ở đâu. Hà cớ gì lại khuyến mãi Hải Phòng chứ?
Gần đây lại thấy nhiều băng vải đỏ khác
với dòng chữ : Người Việt dùng hàng Việt Nam. Tại sao không viết cho rõ
nghĩa hơn: Người Việt dùng hàng Việt hoặc người Việt Nam dùng hàng Việt
Nam?
Rồi lại thấy nhiều Panô rất to treo ở
các ngã tư đường phố: Năm du lịch quốc gia đồng bằng sông Hồng. Đọc
xong, ngẫm ngợi mãi vẫn không rõ người ta định nói gì trên Panô đó. Hay
là Đồng bằng sông Hồng đã trở thành một quốc gia?
Còn trên Ti vi và đài phát thanh, nếu
tinh ý một chút, thấy mỗi ngày phát thanh viên đọc không dưới mười lần
chữ thập niên thành thập kỷ ( Bản tin tối ngày 24 tháng 7 trên VTV1, đưa
tin chủ tịch nước đi thăm Hoa Kỳ cũng đọc là gần hai thập kỷ (?) bình
thường hóa quan hệ Việt Mỹ ( Thực ra là gần 20 năm)…Đã có nhiều ý kiến
giải thích về chữ thập niên và thập kỷ và đã phê phán việc viết sai, đọc
sai, nhưng “nhà đài”, “nhà báo” vẫn phớt lờ, không chịu sửa. Mười năm
thì viết là mười năm, sính chữ gọi thập niên làm gì để đến nỗi phải sai
thành thập kỷ!
Và cũng trên ti vi, thỉnh thoảng người
ta lại rầm rộ quảng cáo về một liveshow gì đấy . Chín mươi phần trăm dân
Việt Nam không hiểu liveshow là gì cả. Nghĩa của nó là truyền hình trực
tiếp hoặc chương trình trình diễn của một cá nhân nào đó. Vậy sao
không dùng chữ Việt cho dân dễ hiểu?
Ngay như các Hội văn nghệ địa phương,
nơi qui tụ những người thừa chữ, vậy mà thấy ở một số nơi trên cửa phòng
làm việc gắn tấm biển với dòng chữ: Chi hội văn học, chi hội sân khấu,
chi hội Nhiếp ảnh vân vân… mà thấy lạ. “Văn học”, “sân khấu”, “nhiếp
ảnh”… sao có thể thành lập được Hội hoặc Chi hội nhỉ? Chủ thể của Hội
hoặc Chi hội là con người. Do vậy phải viết là Chi hội nhà văn tỉnh X.,
Chi hội nghệ sỹ sân khấu tỉnh Y., Chi hội nghệ sỹ nhiếp ảnh tỉnh Z…
Chúng ta đang quen dần với việc nói tắt, nói bớt, nói gọn, nôm na hóa
tiếng Việt mà không cần quan tâm tới sự chuẩn xác về nghĩa của nó..
Chưa hết, mặt tiền một ngôi nhà nọ thấy
treo cái biển to đùng với hàng chữ rất đậm: CHỮA PHỤ KHOA HAI BÀ TRƯNG.
Nhiều người hỏi nhau, hai bà Trưng ( Trưng Trắc và Trưng Nhị) qua đời cả
ngàn năm nay mà vẫn phải chữa bệnh phụ khoa sao?
Và vân vân… Chuyện dùng chữ sai, không rõ nghĩa, sai lạc nghĩa, sính chữ Tây nhiều lắm!
Thế mới biết, cái chữ (đi kèm theo nó là
cái nghĩa) của Việt Nam rất phong phú, nhưng phải biết dùng. Nếu tùy
tiện sẽ dẫn tới hiểu sai, hiểu lầm đáng tiếc.
THƯỢNG VÕ HAY LÀ… BẠO LỰC
Lâu nay người viết bài này cứ băn khoăn
hoài về một số lễ hội ở Việt Nam vẫn được coi như nét Văn hóa đặc sắc.
Chẳng hạn như lễ hội đâm trâu ở Tây Nguyên, lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn và
vài nơi khác có thật sự là Văn hóa, là biểu hiện của tinh thần thương
võ ?
Một con trâu, vẫn được coi là bạn của
nhà nông, là “đầu cơ nghiệp” bị con người buộc bên cây nêu ( không còn
khả năng phòng vệ), rồi bị hàng đoàn người cần giáo nhọn đi vòng quanh,
đâm vào cổ, đâm vào ngực, đâm vào khắp thân thể nó cho đến khi trâu giẫy
giụa, máu chảy lênh láng, oằn oại chết dần trong đau đớn, mà gọi là lễ
hội mang tinh thần thượng võ, mang tính Văn hóa đặc sắc ư? Xem cách đâm
trâu thấy có cái gì đấy hết sức bất nhẫn, thậm chí man rợ trong hành
động được gọi là truyền thống văn hóa đó. Lễ hội đâm trâu có cái gì đấy
rất giống tư duy ác hiểm trong phần kết ở truyện Tấm Cám. Thiếu sự nhân
hậu, bao dung, một đặc trưng làm nên bản sắc của người Việt. Nhiều cậu
bé ở Đồ Sơn đã phản đối một cách vô vọng bằng cách không ăn thịt những
“ông trâu” thân thiết mà các em vẫn hàng ngày chăm bẵm ve vuốt bị người
lớn giết thịt sau lễ chọi trâu…
Văn hóa ( cultura) theo nghĩa gốc là
sùng bái, là tôn vinh lối sống, phương thức sống. Tuyên truyền và cổ vũ
cho lễ hội đâm trâu, lễ hội chọi trâu và hô hào đọc những truyện đại
loại như người nông dân đã lừa con Hổ để hại nó ( thực ra là hành động
gian trá) và được ca ngợi đó là trí khôn, vậy chúng ta định giáo dục thế
hệ kế tục phương thức sống nào?
Tại sao những lễ hội dân gian như lễ hội
nõ nường ( còn gọi là nõn nường), lễ hội cầu ngư, lễ hội cầu mùa, lễ
hội cồng chiêng… ý nhị, tinh tế, đầy nhân bản, giầu tình người, nhân aí
thì ít được tôn vinh, ngày bị mai một dần, còn những lễ hội mang tính
bạo lực thì được tuyên truyền, cổ vũ…?
Văn hóa là gốc của mọi sự. Văn hóa là
hồn cốt dân tộc. Lịch sử đã chứng minh rằng lãnh thổ có thể mất, thậm
chí chính quyền cũng có thể mất, nhưng không mất văn hóa thì dân tộc
còn.
Vậy nên, văn hóa là móng cốt để tồn tại, ổn định, và phát triển một quốc gia .
Đình Kính
Nguồn NguyenTrongTao
Nguồn NguyenTrongTao